حق تغذیه طفل با شیر مادر در حقوق افغانستان

طفل شیر خوار

 درماده سوم فقره (۱۰) مقرره حمایت و تقویت تغذی با شیر مادر، طفل شیرخوارچنین تعریف گردیده است :«طفل شیر خوار؛طفل نوزاد الی سن سی ماهه می باشد»[1]

تغذیه طفل

کیفیت زندگی انسان تحت تأثیر تغذیه ای قرار دارد که در طول کودکی مصرف می کند. در واقع پایه ی شکل گیری هوش خلاق، دندان هایی مستحکم، سلامت و شادابی بدن، استخوان بندی سالم، قد بلند، چشمان مقوی، شکل ظاهری بدن و پیشگیری از شکل گیری انواع بیماری های قلبی و عروقی به نوع تغذیه در دوره ی طفوليت اختصاص دارد. زمانی که در مراحل مختلف رشد، اعم از نوزادی الی دوره ی بلوغ، نیاز های غذایی و سالم کودک تأمین نشوند، ابعاد مختلف رشد را تحت تأثیر منفی قرار می دهند.[2] 

مدت تغذیه طفل با شیر مادر

طفل باید در شش ماه اول حیات تنها با شیر مادر تغذیه شود، تغذیه با شیر مادر الی دو سالگی و یا بیشتر از آن ادامه داده شود.[3]

به اساس هدایت ماده هفدهم مقرره حمایت و تقویت تغذی با شیر مادر، طفل تا شش ماهگی باید تنها با شیر مادر  و تا مدت دوسال و بیشتر از آن در کنار غذا های غنی از مواد غذایی  با شیر مادر تغذیه گردد.[4]

فواید و مزایای شیر مادر

به طور کلی از جمله مهم‌ترین مواردی که به عنوان فواید و مزایای  تغذیه با شیر مطرح می‌شوند، شامل این موارد می‌گردند:

1- کاهش مرگ و میر ناشی از بیماری‌های کودکان.

2- تامین تمام نیازهای شیرخوار در 6 ماه اول تولد توسط شیر مادر.

3- تغذیه با شیر مادر بهترین الگوی رشد و تکامل کودکان را فراهم می‌کند.

4-عوامل ضد عفونت موجود در این مایع بی‌نظیر، از بسیاری بیماری‌های مرتبط به شیرخوار چون آسم، اگزما، آلرژی، عفونت گوش، اسهال و عفونت های گوارشی و تنفسی و… حفاظت می‌کند.

5- دوران بزرگسالی با کاهش احتمال بیماری و عوارض‌های چاقی، بیماری‌های قلبی عروقی، فشار خون بالا، انواع سرطان، دیابت و… در صورت تغذیه به رشد و تکامل فک و صورت کمک کرده و از پوسیدگی دندان پیشگیری می‌کند.

6-امکان تکلم بهتر، هوش بالاتر و کسب مهارت های تکاملی و تحصیلی بهتر را در آینده فراهم می‌کند.

7- تامین‌کننده گرما، صمیمیت، نزدیکی و تماس مادر و فرزند است.

8-  با بهره مندی از شیر مادر و برقراری پیوند عاطفی مستحکم و متقابل مادر و شیرخوار، به تکامل روحی و شناختی کودک کمک می شود.[5]

اهمیت تغذی طفل با شیر مادر

شیر مادر، تغذیه‌ای طبیعی برای شیرخوار و شیری مناسب برای نوزاد می‌باشد. شیر مادر، همیشه در دمای مناسب قابل دسترس است و نیاز به زمانی برای تهیه کردن ندارد. این شیر، تازه و عاری از هرگونه آلودگی باکتریال است. بنابراین خطر ابتلا به مشکلات گوارشی را کاهش می‌دهد و بیماری در شیرخوارانی که شیر مادر دریافت می‌کنند، کمتر است.شیر مادر حاوی آنتی‌بادی‌های ضد ویروس و آنتی‌باکتریال است و هم‌چنین شامل مواردی است که مانع رشد بسیاری از ویروس‌های شایع می‌شوند.[6]

مکمل های غذایی با شیر مادر

غذای تکمیلی در ماده سوم فقره (4) مقرره حمایت و تقویت تغذی با شیر مادر، چنین تعریف گردیده است«غذایی است که بر علاوه شیر مادرو فارمولای اطفال یا فارمولای تعقیبی مناسب پنداشته می‌شود»[7]

افزودن شیر خشک به تغذیه کودک در کنار شیردهی به او، مکمل نامیده می‌شود که انجام آن کاملا مناسب و بی‌خطر است. بسیاری از خانواده‌ها، از این نوع روش تغذیه ترکیبی، چه از لحاظ ضرورت (برای مثال، کم بودن شیر مادر)، چه از لحاظ راحتی یا صرفا از روی انتخاب شخصی، استفاده می‌کنند.[8]

غذای کمکی نوزاد، تکمیل کننده شیر مادر یا شیر خشک است. نمی‌توان انتظار داشت که کودک تمام مواد مغذی مورد نیازش را برای رشد از شیر مادر دریافت کند. در صورتی که مادر در شیردهی مشکل داشته باشد آیا بدن خودش به اندازه کافی مواد مغذی دریافت نکند، رشد و سلامت کودک به خطر می‌افتد. برای جلوگیری از این اتفاق، باید مکمل غذایی برای کودکان تهیه کرد. 

غذای کودک یک ساله، معمولاً ترکیبی از شیر مادر یا شیر خشک و غذاهای دیگر است. در لیست غذای کودک یک ساله معمولاً خوراکی‌های مفید مانند آش، سوپ، بلغور گندم، بلغور جو، برنج، انواع گوشت و غذاهای دیگر باید وجود داشته باشد.[9]

اثرات منفی عدم تغذیه با شیر مادر

شیرخواران محروم از تغذیه با شیر مادر، به علت عدم دریافت مواد محافظتی و مواد مغذی مناسب منحصر به فرد موجود در شیر مادر که ضامن رشد مناسب و سلامتی کامل شیرخوار می‌باشد، در صورت مصرف جانشین شونده هایی از قبیل شیر مصنوعی و یا شیر گاو، به غیر از بروز بیماری‌های عفونی، آلرژی، ناتوانی و مرگ و میر بیشتر، با خطرات و مشکلات زیر نیز روبه رو هستند:

1. آلودگی میکروبی و غیر میکروبی اولیه در کارخانه‌ی سازنده‌ی شیر مصنوعی
2. عناصر و ترکیبات نامناسب و فقدان ترکیبات حیاتی و ضروری مورد نیاز شیرخوار
3. مصرف شیر مصنوعی رقیق و ایجاد سوءتغذیه
4. خطر ابتلا به بیماری‌های تنفسی و گوارشی(اسهال، استفراغ، دل دردهای قولنجی)، عفونت گوش، عفونت ادراری، مننژیت، اگزما، آسم و…
5. خطر ابتلا به چاقی و بیماری‌های قلبی و عروقی
6. هم چنین با عدم مصرف شیر مادر، شیرخوار از بهره‌ی هوشی کافی نیز محروم می‌شود و مادر نیز از فواید شیردهی مانند تاخیر حاملگی مجدد، از دست دادن وزن اضافی بارداری، کاهش سرطان ثدیه و تخمدان و… محروم می‌ماند.[10]

مفهوم و انواع مراکز مراقبت های صحی

 در ماده سوم فقره(7) مقرره حمایت و تقویت تغذی با شیر مادر در مورد مراکز مراقبت های صحی مذکور است :« مراکز مراقبت های صحی: مؤسسات صحی دولتی یا غیر دولتی یا معاینه خانه های شخصی اند که بصورت مستقیم یا غیر مستقیم در فراهم نمودن مراقبت های صحی ذیدخل می باشند».[11]

موسسات صحی دولتی

سازمان های دولتی که به منظور ارایه خدمات صحی و درمانی طبق قوانین نافذه افغانستان تشکیل شده و تحت اداره وزارت صحت عامه افغانستان فعالیت نماید.

موسسات صحی غیر دولتی

تمامی شخصیت های حکمی انتفاعی یا غیر انتفاعی خصوصی که به منظور ارایه خدمات صحی ایجاد شده و جواز فعالیت خود را از وزارت صحت عامه بدست آورده باشد.

1. فرموالی تعقیبی
2. فارموالی اطفال
3. غذای تکمیلی یا نوشابه
4. شیر چوشک
5. سری شیر چوشک
6. چوشک ها
7. سایر محصولاتی که وزارت صحت عامه آنرا بنام محصول مشخص اعلان نماید.[12]

ممنوعیت های مراکز تولید و توزیع محصولات مشخص به اساس صراحت مقرره حمایت و تقویت تغذی با شیر مادرقرار ذیل اند:

1- تولید کننده و توزیع کننده نمی توانند، محصولات  مشخص را در مراکز فروش و مراقبت های صحی یا سایر محلات از طریق روشهای ذیل ترویج نمایند:

1. اعلانات.
2. شیوه های فروشات (نمایشات مخصوص، کوپونهای تخفیف، جوایز، تخفیفات، فروشات مخصوص، فروش اجناس به قیمت کمتر از سر خرید، فروش محصولات مشخص یکجا با سایر اجناس، تحایف یا هدیه ها).
3. تدویر محافل و برنامه ها یا پرداخت مصارف آن ها.
4. اهداء یا توزیع مواد معلوماتی آموزشی در مورد تغذیه طفل.[14]

مکلفیت های تولید کننده و توزیع کننده

1. تولید کننده و توزیع کننده مکلف اند، محصولات مشخص را مطابق با معیار های (Alimentarius Codex )و شرایط پیشبینی شده این مقرره در وزارت صحت عامه ثبت و راجستر نمایند.
2. تولید کننده و توزیع کننده معلومات و نمونه محصولات  مشخص را هنگام ثبت و راجستر به وزارت صحت عامه ارایه نمایند.
3. سند ثبت و راجستر برای تولید کننده و توزیع کننده از طرف وزارت صحت عامه صادر می گردد.[15]

تخلفات و تادیب متخلف

به اساس صراحت فقره اول ماده بیست و دوم مقرره حمایت و تقویت تغذی با شیر  مادر مخالفت با احکام این مقرره تخلف پنداشته شده و در صورت مشاهده تخلف از احکام این مقرره متخلف به کمیته معرفی میگردد.

 ماده بیست و ششم مقرره حمایت و تقویت تغذی با شیر مادردر مورد تادیب متخلف چنین صراحت دارد:

۱ -مرتبه اول، توصیه.

۲-مرتبه دوم، اخطار.

۳ -مرتبه سوم، لغو سند ثبت و راجستر[16]

نتیجه گیری:

1. تغذیه با شیر مادر زیربنای سلامت و بقای زنان، کودکان و پایه و اساس توسعه و آینده کشور است. 
2. شیر مادر به لحاظ دارا بودن ویتامین ها و پروتئین های قابل توجه فراوانش بهترین منبع تغذیه ای نوزاد است.
3. کودکانی که منبع غذایی شان شیر مادر است از هوش و قدرت بدنی بالاتری برخوردار می‌باشند.
4. شیر مادر به تنهائی درشش ماه اول تولد برای شیرخوار کافی است ودر شش ماه دوم تولدانرژی لازم پنجاه درصد از شیر مادر وپنجاه درصد از تغذیه تکمیلی تامین میشود.

پیشنهادات:

1. ارتقاء سطح آگاهی مادران در مورد فواید تغذیه طفل توسط شیر مادر برای مادر و طفل از طریق رسانه های اجتماعی.
2. 2.      تدویر سیمینار ها و ورکشاپ های آموزشی در مورد نحوه درست شیر دهی، چگونگی تغذیه طفل با استفاده از مکمل های غذایی بعد از شش ماهگی.
3. 3.      آموزش کارکنان شفاخانه ها  ومراکز صحی تا بتوانند پاسخ گوی مادران  به گونه صحیح باشند.
4. آگاهی دادن به مردم درباره آخرین حمایت های قانونی جهانی از مادران و افزایش آگاهی ها درباره ضرورت وجود و اجرای قوانین داخلی.
5. حمایت عملی مادران شیرده با مواد غذایی و مکمل های غذایی، توسط دولت در سطح شهرها به خصوص قراء و قصبات.

[1]– مقرره حمایت و تقویت تغذی با شیر مادر،ماده سوم فقره (10).

[2] – https://www.beytoote.com/baby/nutrition-baby/healthy-nutrition02-primary.html?m=1

[3] – توصیه های تغذیه اطفال شیر خوار رهنمود وزارت صحت عامه.

[4] – مقرره حمایت و تقویت تغذی با شیر مادر،ماده هفدهم.

[5]– https://niniban.com/fa/news/206709/%D8%AA%D8%BA%D8%B0%DB%8C%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%B4%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%87%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D9%88-%D9%81%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AF

[6] https://isovisit.com/articles/%D8%AA%D8%BA%D8%B0%DB%8C%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%B4%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1

[7] – مقرره حمایت و تقویت تغذی با شیر مادر،ماده سوم فقره (4).

[8] – https://gahvare.net/articles/dBF31/%D8%B4%DB%8C%D8%B1-%D8%AE%D8%B4%DA%A9-%D9%85%DA%A9%D9%85%D9%84-%D8%B4%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1

[9] – https://daroodrug.com/blog.cfm?id=464

[10] – https://isovisit.com/articles/%D8%AA%D8%BA%D8%B0%DB%8C%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%B4%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1

[11] – مقرره حمایت و تقویت تغذی با شیر مادر،ماده سوم فقره(7).

[12] – مقرره حمایت و تقویت تغذی با شیر مادر،ماده سوم فقره(13).

[13] – مقرره حمایت و تقویت تغذی با شیر مادر،ماده سوم فقره(6).

[14] – مقرره حمایت و تقویت تغذی با شیر مادر،ماده ششم.

[15] – مقرره حمایت و تقویت تغذی با شیر مادر،ماده بیست و چهارم.

[16] – مقرره حمایت و تقویت تغذی با شیر مادر،ماده بیست وششم.