حقوق بشر، عوامل نقض و راه حل ها

چکیده

حقوق بشر هنجارهايي اخلاقي و قانوني براي حمايت همه ي انسان ها در همه جاي دنيا در برابر سوء رفتارهاي سياسي، قانوني و اجتماعي هستند. حقوق بشر امری مطلوب و یکی از تأثيرگذارترین پدیده ها است که مدعی ایجاد نظم اخلاقی و انسانی است که در قالب حقوق سازمان می یابد. ناديده گرفتن و تحقير حقوق بشر به اقدامات وحشيانه ای می انجامد  وسبب برآشفته‌ شدن  وجدان بشرمیگردد، پيدايش جهانی كه در آن افراد بشر در بيان و عقيده آزاد و از ترس و فقر فارغ باشند، عالی ترين آرزوی بشر اعلا م شده است؛حقوق بشر به تمامی افراد در هر جایی از دنیا تعلق دارد و هیچ‌ کس را نمی‌توان از آن محروم کرد، ضمن این‌ که همهٔ افراد فارغ از عواملی چون نژاد، ملیت، جنسیت، رنگ، زبان و غیره در برخورداری از این حقوق با هم برابرند و هیچ ‌گونه تمایز، ارجحیت، محدودیت و محرومیت در بهره‌ مندی از این حقوق ندارند و این حقوق قابل نقض نیست.

مبحث اول – چیستی حقوق بشر

گفتار اول – چیستی حقوق بشر در فرهنگ ها

حقوق بشردر فرهنگ آنلاین ابادیس به معنای هوده مردمی، هوده آدمی، هوده های آدمیان، هوده های مردمی، هوده ی مردمی آمده است.[1]

حقوق بشر در اصطلاح عبارت از مجموعه قوانین ، قواعد و رسوم لازم الاجرایی است که به منظور استقرار نظم در جوامع انسانی وضع و یا شناخته شده است. به عبارت دیگر حقوق بشرمجموعه حقوق و اختیاراتی است که به یک شخص به عنوان انسان و بدون در نظر گرفتن نژاد ، ملیت، تابعیت یا جنس داده میشود.[2]

گفتار دوم – چیستی حقوق بشر در قوانین و کنوانسیون های بین المللی

بند اول – چیستی حقوق بشر در فقه و شریعت اسلامی

الله متعال درکلام مبارک خود در آیت 13سوره حجرات میفرمایند:« يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَىٰ وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا ۚ إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ»[3]

ترجمه: اى مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را تیره ها و قبیله ها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید; (اینها ملاک امتیاز نیست) گرامى ترین شما نزد خداوند باتقواترین شماست; خداوند دانا و آگاه است!

به اساس صراحت آیهٔ مبارکه فوق الذکرانسانها از یک مرد و زن خلق شده اند و یکی بر دیگری برتری ندارد مگر به اساس تقوی و پرهیزگاری.

شاعر شیرین سخن زبان دری سعدی شیرازی  تساوی بشرو ارتباط ناگسستنی ایشان را باهم چنین بیان می نماید:

بند دوم – چیستی حقوق بشر در قوانین داخلی افغانستان

افغانستان در قانون اساسی خود از یک چارچوب قوی جالب حقوق بشر برخوردار است. این کشور از آوریل ۱۹۸۷ عضو کنوانسیون ملل متحد علیه شکنجه است.لایحه حقوق در فصل دو قانون اساسی افغانستان ذکر شده‌است و از حق حیات و آزادی مطابق قانون اساسی و همچنین حق محاکمه عادلانه و فرض برائت برای همه افراد حمایت می‌شود این لایحه یک چارچوب قدرتمند حقوق بشری است که حقوق بشری را در این کشور به همه شهروندان تضمین می‌کند.[5]

بند سوم – چیستی حقوق بشر در کنوانسیون های بین المللی

 اعلامیه جهانی حقوق بشردر ماده (1) خود تمام افراد بشر را از لحاظ حیثیت و حقوق با هم برابر دانسته و چنین صراحت دارد:«تمام افراد بشر آزاد بدنیا میایند و از لحاظ حیثیت و حقوق با هم برابرند. همه دارای عقل و وجدان میباشند و باید نسبت به یکدیگر با روح برادری رفتار کنند».[6]

ماده (6) میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی حق حیات را که یکی از مصادیق حقوق بشرميباشد را از حقوق ذاتی انسان دانسته و چنین تصریح میدارد:«حق زندگی از حقوق ذاتی شخص انسان است. این حق باید به موجب قانون حمایت بشود. هیچ فردی را نمی‌توان خودسرانه (بدون مجوز) از زندگی محروم کرد».[7]

اعلامیه حقوق بشر اسلامی درماده (1) خود همه مردم در اصل شرافت انسانی و تکلیف و مسؤولیت برابردانسته در مورد چنین صراحت دارد:«الف. بشر, به طور کلی, یک خانواده می باشند که بندگی نسبت به خداوند و فرزندی نسبت به آدم آنها را گرد آورده و همه مردم در اصل شرافت انسانی و تکلیف و مسؤولیت برابرند، بدون هرگونه تبعیضی از لحاظ نژاد، یا رنگ یا زبان یا جنس با اعتقاد دینی یا وابستگی سیاسی یا وضع اجتماعی و غیره.

ب. همه مخلوقات،به منزله عائله خداوندی هستند و محبوب ترین آنان نزد خدا، سودمندترین آنان به همنوع خود است. و هیچ احدی بر دیگری برتری ندارد مگر در تقوی و کار نیکو».[8]

ماده (2) همين اعلاميه ىر مورحق حیات را چنین بیان می نماید:«الف. زندگی موهبتی است الهی و حقی است که برای هر انسانی تضمین شده است، و بر همه افراد و جوامع و حکومتها واجب است که از این حق حمایت نموده و در مقابل هر تجاوزی علیه آن ایستادگی کنند و جایز نیست کشتن هیچ کس، بدون مجوز شرعی.ب. استفاده از وسیله ای که منجر به از بین بردن سرچشمه بشریت به طور کلی یا جزئی گردد، ممنوع است.ج. پاسداری از ادامه زندگی بشریت،تا هر جایی که خداوند مشیت نماید، وظیفه ای شرعی می باشد.د. حرمت جنازه انسان باید حفظ شود و بی احترامی به آن جایز نیست، کما این که جایز نیست لمس کردن آن مگر با مجوز شرعی. و بر دولت است حمایت از این امر»[9].

گفتار سوم – مصادیق مهم حقوق بشری

از جمله مصادیق حقوق بشر می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:حق حیات،حق آزادی،حق عدالت طلبی [10]،

حق آزادی انتخاب شغل،حق آزادی انتخاب سرنوشت،حق دادرسی منصفانه ،حق شهروندی [11]، برخورداری از خدمات اجتماعی،حفظ کرامت انسانی و سایراصل های حقوق بشر که کم و کیف رعایت و اجرای آنها

در هر کشور به تناسب شرایط و مقتضیات آن کشور می باشد.[12]

مبحث دوم – عوامل نقض حقوق بشر

نقض حقوق بشر زمانی رخ می‌دهد که توسط دولت یا نهاد غیردولتی برخی از افراد مورد سوءاستفاده قرار بگیرند، یا حقوق اساسی (از جمله حقوق مدنی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی) آن‌ها انکار و نادیده گرفته شود، یا هنگامی که هر دولت یا نهاد غیردولتی بخشی از پیمان میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی یا دیگر حقوق بین‌المللی و حقوق بشر دوستانه را در مورد برخی از افراد رعایت نکند؛[13] برخی عوامل که منجر به نقض حقوق بشر میگردد ذیلا بطورکوتاه و مختصر بیان میگردد:

گفتار اول – عوامل قانونی نقض حقوق بشر: عدم پیش بین بودن مقررات درکنوانسیون های بین المللی و قوانین داخلی.عدم موجودیت مویدات حمایوی برای عدم تطبیق آن .

گفتار دوم – عوامل اجتماعی نقض حقوق بشر:آزمندی و خودخواهی ،فساد اخلاقی، نژاد پرستی، عدم رعایت مصالح جامعه ، عدم موجودیت مدیریت سالم اشتغال زایی، عدم مدیریت منابع موجوده، تقسیم غیر عادلانه ثروت، عدم بهره برداری از منابع طبیعی ، بی توجهی به نیروی بشری.

گفتار سوم – عوامل سیاسی نقض حقوق بشر: محرومیت از آزادی، استقلال و حاکمیت ملی ، مداخله کشور ها در امور سیاسی همدیگر، سياسي كاري و بهره بر داري تبليغاتي از موضوع حقوق بشر،بي توجهي به مفاهيم اخلاقي و ارزشهاي مذهبي،افروختن آتش جنگ ها و بهره برداری از کشور های عقب مانده.

گفتار چهارم – عوامل نظامی نقض حقوق بشر:جنگ ها ،مصارف جنگ ها ،اشغالگری ها ،استعمار و تجاوز کشور های قوی یا قدرتمند بر ملل و کشورهای بی دفاع و ضعیف جهان ، تولید اسلحه اتمی مرگبار و مسابقات تسلیحاتی قدرت ها و انتقال دارایی های سرزمین های اشغالی.[14]

مبحث سوم – راه حل ها

 در این مبحث راه حل ها و موارد که سبب احقاق حقوق بشری میگردد ذیلا مطرح میگردد:

گفتار اول – اصلاحات قانونی: برخی مقررات در کنوانسیون های بین المللی و قوانین داخلی پیش بین گردند؛ در کنار آن مویدات حمایوی برای عدم تطبیق آن پیش بینی شود؛ شکل دهي و تطبيق پاليسي ها، تجربيات عملي و طرزالعمل هاي که درراستاي ارتقاي ظرفيت حکومت جهت احترام، محافظت و برآورده ساختن وجايب آن به منظور کسب اطمينان از مزاياي حقوق بشر که در قانون اساسي تسجيل گرديده است.

گفتار دوم – اصلاحات ساختاری: درسطح بین المللی در شورای امنیت ساختار دموکراتیک نیست،باید در ساختار آن  تغییرات وارد شود؛ صلاحیت های مجمع عمومی سازمان ملل متحد نمادین نباشد، بلکه واقعی باشد؛ حکومات استبدادی باید مورد حمایت قرار نگرفته، بلکه بالای ایشان فشار وارد گردد؛ مصارف نظامی محدود شده برعکس خدمات اقتصادی – انسانی در سطح جهانی تمویل و ترویج گردد.

گفتار سوم – اصلاحات اقتصادی: طرح قواعد جلوگیری از اعمال تحریم های اقتصادی، تجارتی و صنعتی علیه کشورها، طرح قواعد جلوگیری از سوء استفاده از تحریم های اقتصادی در مسایل سیاسی و اجتماعی از سوی قدرت های بزرگ و به اساس نظام اقتصادی اسلام در بحث توزیع صدقات و زکات مساعدت ها به مستحقین و نیازمندان جا داده شود.

گفتار چهارم – اصلاحات فرهنگی: ترویج و انتشارروحیه یی عدالت، کمک و انصاف بین مردم به اساس این فرموده الله متعال :«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلَّا تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ»[15] ترجمه: اى كسانى كه ايمان آورده‏ ايد براى خدا به داد برخيزيد [و] به عدالت‏ شهادت دهيد و البته نبايد دشمنى گروهى شما را بر آن دارد كه عدالت نكنيد عدالت كنيد كه آن به تقوا نزديكتر است و از خدا پروا داريد كه خدا به آنچه انجام مى‏ دهيد آگاه است . در آیت فوق الله متعال عدالت را از صفات اهل تقوی دانسته و امر به عدالت میکند.

برای تشخیص صحیح از فاسد وضعیت موجود فرهنگی بررسی شود انگیزه های نقض حقوق بشر و اینکه چرا نقض حقوق بشر به یک فرهنگ مبدل شده مورد بحث و بررسی قرار داده شود، علت یابی صورت گیرد که کدام عوامل فرهنگی سبب نقض حقوق بشر گردیده است ، دانش عمومی مردم در زمینه حقوق بشر ارتقاء داده شود تا در نتیجه زمینه های تأمين و حمايت از حقوق بشررا در جامعه فراهم شده و حفظ حقوق بشر به یک فرهنگ مبدل گردد.

نتیجه گیری

بعد از بررسی حقوق بشر به این نتیجه میرسیم که حقوق بشرمجموعهٔ حقوقی است که به یک شخص به عنوان انسان داده میشود.به دلیل ناتوانی نهاد های حقوق بشری و احترام به اصل حاکمیت دولت ها، همچنان شاهد نقض آشکار حقوق بشر در برخی از کشورها هستیم.. جوامع باید به جد تلاش کنند تا حقوق بنیادین بشریت را اعمال کنند چون زنجیر حقوق بشر با استمرار از دولتی به دولت دیگر موجبی بر جهانی شدن آن می شود.

پیشنهادات:

سوالات:

1. اگر در نخست پرسش به عمل آید که حقوق بشر چیست و در فرهنگ‎های بشری به چه معنا استفاده شده است؟
2. از نظر حقوقی دیدگاه قوانین داخلی و کنوانسیون های حقوق بشری، حقوق بشر به کدام مفاهیم مشخص اطلاق می‏گردد؟
3. اگر ممکن باشد برخی مصادیق حقوق بشری را که در قوانین داخلی و کنوانسیون های بین المللی، مسجل شده اند، بیان می‏شد، بهتر بود؟
4. چرا قانونگذاران در سطح داخلی و کنوانسیون های بین المللی به تبیین مفاهیم حقوق بشری و بیان مصادیق آن پرداخته اند، چرا چنین موضوعی را ضرورت و نیاز دانسته اند، اگر توضیح دهید؟
5. عوامل نقض حقوق بشر از نظر تیوری و عمل، کدام فاکتورهای نظری و عملی را در بر دارد، اگر مشخص مشخص بیان گردند تا اذهان عامه روشن گردیده، و اساس امراض در این ساحه شناسایی و مورد توجه قرار گیرند؟
6. به نظر شما با وجود این همه خلاهای قانونی و عملی، میتوان معضله نقض حقوق بشری را مهار نموده و آنرا جلوگیری کرد یا خیر؟
7. به نظر شما چرا در دنیا اسلام حقوق بشر، همواره نقض می گردد؛ این معضله ناشی از کدام عوامل است، عوامل فکری دخیل در این موضوع است یا عوامل سیاسی و دخالت های بیگانگان، اگر واضح گردند؟
8. علت اینکه دنیای غرب هم پایش در تآمین حقوق بشری لنگ بوده، و نتوانسته است به ادعاها و آرمانهای دموکراتیک که مدعی آن استند، عمل نماید، در چیست؟
9. اگر بخواهیم حقوق بشری را دوباره تأمین نماییم، و بشر بتواند به حقوق خود به شکل اساسی نایل گردد، چه راه کارهایی را باید در پیش گرفت؟
10. به حیث نتیجه گیری، اگر کوتاه حقوق بشری، عوامل نقض و راه حل های آنرا بیان نمایید بهتر خواهد شد؟
12. پیشنهاد شما به دولت مردان افغانستان، مراجع حقوق بشر در سطح بین المللی برای نیل بشر به حقوق اساسی شان چیست، اگر یک به یک کوتاه بیان گردند، بهتر خواهد بود؟

---